Bescheiden veteraan was held in Zuid-Korea

ROOSENDAAL - In Azië is Korea-veteraan Jaap Constandse (97) nog altijd een held. Toen hij er in 2016 met zijn kleinzoon terugkeerde, werd hij onthaald met ‘Guus Hiddink-achtige’ taferelen. Thuis in Roosendaal is hij vooral bekend als oud-commandant van het Korps Commandotroepen (KCT), het elitekorps dat hij twee jaar aanvoerde. Zondag overleed hij.

Jaap Constandse mag voor het grotere publiek een onbekende naam zijn, in militaire kringen geniet hij een reputatie van formaat. Jasper Constandse (28) ontdekte dat pas toen hij in 2016 met zijn opa naar Seoul vloog. "Hij had als veteraan al vaker een uitnodiging voor een revisit gehad uit Zuid-Korea, maar had daar nooit echt interesse in. Tot hij er ditmaal op het allerlaatste moment besloot op in te gaan. Hij mocht iemand meenemen en dat werd ik."

"De dankbaarheid die de Koreaanse bevolking toonde, was super bijzonder”, vertelt de kleinzoon. ,"Het begon al op de luchthaven, waar een man alle veteranen kwam bedanken voor hun inzet van toentertijd. Het is moeilijk uit te leggen wat dat met me deed, maar ik was heel trots. Het was zeer indrukwekkend. Net als op de militaire begraafplaats, waar we later naar toe gingen. Die is zo groot dat we er met een bus overheen reden. Er staat een monument, omdat er veel Nederlanders zijn omgekomen, soldaten die daar in een hinderlaag zijn gelopen.”

Zelf vertelde Jaap Constandse enkele jaren geleden over het emotionele bezoek aan het land, waar hij in 1952 vocht als militair. De krasse Roosendaler herinnerde zich nog precies dat er overal spandoeken hingen met daarop: Thank you, heroes.

Constandse deed zijn verhaal voor de Nederlandse Veteranendag 2023 (zie video onderaan), waarvan hij dat jaar een van de landelijke gezichten was. Hij was verrast door het warme welkom van de Koreanen. "Mensen op straat komen naar je toe met uitgestoken hand. Dat is toch gek? Ik kan me niet voorstellen dat in Nederland iemand op een Engelsman afloopt en zegt thank you voor de strijd in de Tweede Wereldoorlog.”

Hij kwam in 1947 op als dienstplichtige militair en was bestemd om naar toenmalig Nederlands-Indië te gaan. Het liep anders. Constandse had zich opgegeven voor de Koninklijke Militaire Academie in Breda en raakte daar naar eigen zeggen onder de indruk van de ‘kameraadschap en de teamgeest’. Om te ervaren wat ‘leiderschap in het veld’ betekent, ging hij in 1952 alsnog naar het toenmalige Korea om mee te vechten in de bloedige oorlog tussen het communistische Noord-Korea en het prowesterse Zuid-Korea.

Bij het bezoek dat hij 66 jaar later bracht aan het Aziatische land, was hij danig onder de indruk: "Dat vond ik de moeite waard. Dat hij (Jasper, red.) kon zien waar ik geweest was en dat ik er over kon praten met hem. Er stond geen dorp meer overeind. Als je ziet wat het nu geworden is, zo welvarend. Dan heb je een gevoel dat je toch ergens goed gedaan hebt.”

Stefan Vreugdenburg ontmoette Jaap Constandse minstens tien keer en bouwde een waardevolle band met hem op. Vreugdenburg haalde zelf de groene baret bij het KCT in Roosendaal en maakt sinds enkele jaren een podcast, waarin oud-commando's hem hun levensverhaal toevertrouwen. Zo ook Constandse, een ‘mooie en levendige man’, aldus de Maarssenaar, die zich als podcastmaker Stefan Mutsdas (naar de wollen sjaal, die door commando's ook als muts wordt gebruikt) noemt.

Met militaire eer?

"Vorige week maandag ben ik nog bij hem langs geweest en heb ik vrolijk met hem zitten kletsen. Hij vertelde dat hij wordt gecremeerd en dat zijn as in Korea wordt uitgestrooid. Ik heb hem eens gevraagd of hij wist dat hij als oud-commandant met militaire eer kan worden begraven of gecremeerd. Hij begon heel hard te lachen en zei: 'Stefan, moet je luisteren, ik ben inmiddels langer uit dienst dan dat ik er in ben geweest. Waarom zou ik met militaire eer moeten worden begraven?’ Die houding typeert hem.”

Volgens Huub Smeets, de huidige commandant van het KCT, was Constandse een man met een groot hart: "Zowel in het feit dat hij moedig was, maar ook in hoe hij met mensen omging en zich bekommerde om anderen. Ook als hij hier als oud-korpscommandant werd ontvangen, nam hij een bescheiden houding aan.”

Het contact tussen het KCT en Constandse (commandant tussen 1974 en 1976) is nooit verwaterd, wil Smeets benadrukken. "Hij is het korps altijd een warm hart blijven toedragen. We zagen hem hier met enige regelmaat: met nieuwjaarsrecepties, baretuitreikingen of andere gelegenheden. Zelfs op hogere leeftijd was hij fysiek sterk. Als hem bij een ceremonie een stoel werd aangeboden, wou hij die niet. Jaap wilde ‘gewoon’ blijven staan.”

Diepe indruk gemaakt

Constandse heeft op de KCT’ers diepe indruk gemaakt, aldus Smeets. "Vorige maand heb ik hem nog aan de telefoon gehad in een periode dat het medisch even iets minder was gegaan. Het zag ernaar uit dat het de goede kant op ging. We spraken af dat hij de tijd zou nemen aan te sterken en dat we daarna bij zouden praten. Het heeft niet zo mogen zijn.”

"Een heel sympathieke, warme man”, typeert Leon Trouw zijn overleden kompaan. Trouw leerde Constandse eind jaren 80 toen hij lid werd van de Roosendaalse schietsportvereniging Graaf Engelbrecht van Nassau. Die was twee jaar eerder in het leven geroepen met Constandse als een van de oprichters.

Trouw: "Bij de vereniging had hij niets van wat je misschien zou verwachten: een strenge korpscommandant. Jaap was een vriendelijke man die voor iedereen een goed woordje over had. En iemand die van aanpakken en doorwerken hield. Als hij ergens aan begon, zat er structuur in.”

Trouw wil graag kwijt dat Constandse tot een half jaar geleden nog actief was als vrijwilliger bij de schietvereniging. "Hij woonde vlakbij en dan kwam hij langs om te schoffelen of deed hij mee in de onderhoudsploeg.”

"Ik ben heel blij dat ik hem afgelopen vrijdag nog heb kunnen spreken. Ik heb een goed gesprek kunnen voeren, al was het duidelijk dat het niet goed ging. Zondagochtend kreeg ik een appje dat hij was overleden. Ik ga een man missen die altijd klaar stond, tot op hoge leeftijd meedeed met de clubcompetitie en met wie je gezellig een praatje kon maken.”

Gerard Zondervan verliest met de dood van Jaap Constandse een goede vriend, vertelt de Tilburger. "Ze zeggen wel eens: mensen zoals hij worden niet meer gemaakt. In Jaaps geval is dat écht zo. Hij is de baas geweest van de moeilijkste militaire opleiding in Nederland, maar stelde altijd het doel voorop, in plaats van zichzelf. Jaap was iemand die zichzelf wegcijferde voor de rest.”

Hem schiet tot slot een anekdote te binnen, waar Zondervan nog altijd om moet gniffelen. "Bij de schietvereniging hebben ze eens een lintje voor hem aangevraagd, omdat hij 40 jaar vrijwilliger was. Wat niemand wist, was dat Jaap al een officierslintje had. Dat was hoger dan het vrijwilligerslintje, dus dat is niet doorgegaan. Je kunt natuurlijk niet iemand degraderen.”

Als alternatief vatten leden van de Roosendaalse schietsportvereniging het plan op om Gijs Tuinman - oud-commando en tegenwoordig staatssecretaris van Defensie - te vragen om Constandse een oorkonde uit te reiken. Zondervan: "Jaap was meegelokt naar de vereniging en daar zaten zijn familieleden en vrienden. Uiteindelijk kwam Gijs Tuinman binnen om hem de oorkonde te geven. Het eerste wat Jaap daarop zei: ‘Ik ben nog niet dood.” Met een lach: "Typisch Jaap.”

Het afscheid van Constandse vindt woensdag 23 april in Roosendaal plaats. Er zal een militaire erewacht aanwezig zijn.